اطلاعاتی در مورد شهر سهرفیروزان

بسم الله الرحمن الرحیم

اطلاعات جغرافیایی و موقعیت طبیعی:

دهستان سهروفیروزان در عرض جغرافیایی 31 درجه و 32 دقیقه تا 31 درجه و 27 دقیقه و طول شرقی 51 درجه و 33 دقیقه تا 51 درجه و 30 دقیقه با وسعت تقریبی 460 هکتار و ارتفاعی حدود 1700 متر از سطح دریا قرار دارد،از شمال به کوه اجگرد و زاینده رود،از جنوب به کوه های اشتر جان و قلعه بزی،از سمت غرب به دهستان اشتر جان و از شرق به رود خانه زاینده رود منتهی میشود و شامل روستا ها، مکانها و مزارع:کیاد جان-سهروفیروزان-طاد-نرگان-بجگرد-اردال-فیلورگان-ونهر-کلگون-چم رود-سعید آباد-چهل کوه- امامزاده شاه شمس الدین و صفی آباد میباشد.

مساحت دهستان حدود 23 کیلو متر مربع و متوسط ارتفاع آن 1680 متر است.راه های متعددی این دهستان یا به عبارتی شهر را به شهرستان و استان متصل میکند که مهمترین آنها از طریق اصفهان،فلاورجان-سهروفیروزان به طول 28 کیلو متر و از طریق پیربکران به طول 24 کیلو متر است.

بر اساس سرشماری سال 1375 شمسی دهستان دارای 13519 نفر جمعیت میباشد.محصولات شهر سهروفیروزان جالیزی،برنج،غلات،سیب زمینی،پیاز،هویج،کلم و درختانی مثمر همچون گیلاس،زرد آلو،به و انواع آلو است.در بین شهر های شهرستان فلاورجان،سهروفیروزان که جایگاه ویژه ای دارد،روستای طاد نیز به دلیل مجاورت با این شهر (سهروفیروزان) از قدمت شایان توجهی بر خوردار است چنانکه در معجم البلدان آمده:

طاد بالذال المعجمه من قری الاصبهان منها ابوبکر بن عمر بن ابوبکر بن احمد یعرف بالارز سمع الحافظ اسماعیل سنه 528."طاد از روستا های اصفهان است و ابوبکر بن عمر بن ابوبکر بن احمد معروف به ارز(برنج=برنجی) از اهالی آنجا(طاد)است،این مطلب از حافظ اسماعیل در سال 528 هجری قمری شنیده شده است."علامه دهخدا نیز در لغت نامه خود طاد را از قول سمعانی روستایی در سهرو فیروزان از شهر های اصفهان معرفی کرده که در کتب الانساب سمعانی و تاریخ مرو و تاریخ حافظ مضبوط است.

منابع آبی:

از مجموع طول 360 کیلو متری زاینده رود حدود 4 کیلومتر آن در امتداد و مرز سهروفیروزان قرار دارد.

سهر و فیروزان تقریباً به آب رودخانه وابسته بوده از نشانه های آن عدم وجود قنات های زیاد و باتلاق در اطراف آن است ولی این شهر کاملاً هم وابسته نبوده چراکه خندقی در قدیم الایام در آن وجود داشته که حالا محل پمپ بنزین است.

به نوشته ابن رسته در  اعلاق النفیسه تقسیم و سهم بندی آب زاینده رود از اردشیر بابکان است و همچنین حمزه اصفهانی در کتاب سنی ملوک الارض و الانبیاء آورده است کسی که به فرمان اردشیر آب زاینده رود را نظم و نسق جدیدی بخشید مهر بن وردان بود در عین حال شیخ بهایی نیز در پاسخگویی به ضرورت زمان نسبت به تقسیم آب زاینده رود تدبیری اندیشید که در افواه عموم به طومار شیخ بهایی مشهور اسیت و به موجب این طومار آب رود خانه به سی و سی سهم تقسیم میگردد کهاز این مجموعه شش سهم آن به بلوک لنجان و چهار سهم به النجان اختصاص میافت.

همانگونه که اشاره شد برای کنترل آب اقداماتی از جمله ایجاد انشعاباتی در رود خانه تحت عناوین نهر یا مادی می باشد که با سهم بندی و دانگ مربوط،مانع از اختلافات بر سر این مایع با ارزش میشد.

در همین راستا از بین 32 مادی منشعب از سمت چپ رود خانه یکی از آنها اختصاصاً مادی سهروفیروزان میباشد که در مجاورت رودخانه زاینده رود (مرز داخلی سهروفیروزان) قرار داشت و 25 سهم داشته که به صورت زیر تقسیم میشده است:

قریه سهر 10 سهم-قریه فیروزان 7/5 سهم-قریه سهر سفلی 5 سهم-قریه قصر نرجان 1/5 سهم- مزرعه قصر کلاهدوز 1 سهم-علاوه بر آن از مادی اشتر جان نیز قریه فیروزان 2 سهم یک دانگ و سهر علیا 5 دانگ سهمیه داشته.به مادی لت نیز گفته میشده است.

نحوه نامگذاری:

حمد الله مستوفی از مورخین قرن هشتم بنای سهروفیروزان را به کیومرث منسوب کرده که معمولاً اینگونه انتسابات خود نشانی از قدمت این اماکن است،ضمن آنکه از قولی دیگر قولی است که حسن انصاری در تاریخ اصفهان آورده است و عبارتست از اینکه این مکان را در دوره اسلامی اتابیک فیروز شاه لایقه کرده و به نام او شده،همچنین یاقوت حموی از جغرافی نویسان قرن هفتم که آورده:

فیروزان من قری الاصبهان ثم من ناحیه اللنجان من احسن القری و اطیبها هوا و ماء کثیره الفواکه المعجبته و فیها جامع طیب (حموی-جلد 4)اما در مورد سهر،بعضی حیوانات که سمبل و نشانه بعضی ملل هستند.با این مقدمه واژه صحیص سهر کدام است؟

سُهر{سُ}=گاو سرخ.

سور{sur}{پهلوی}=جشن و سرور.

سور{sur}{ع}=دیوار گرداگرد شهر.

سُر =شرابی که از برنج سازند.

در گویش لری واژه"سرخ"به صورت"سُهر"تلفظ میشود.

ثور{ع}=گاو نر.

صهر{ع}=قرابت و خویشا وندی.

قدیمی ترین سند موجود که متعلق به قرن هفتم هجری است شکل آن را چنین ثبت کرده:

سُهر قریه کبیره ذات جامع ملیح و مناره من قری الاصبهان ثم من ناحیه خالنجان سمع بها المحب بن النجار (یاقوت حموی-جلد3)

بنا بر این رواج این واژه حد اقل از قرن هفتم بدین سو محرز و معلوم می گردد،صورت صحیح آن نیز "سهر"را به معنای گاو سرخ بدانیم آنچنانکه فریدون اول خروج بر گاو سرخ نشست تا پادشاهی بر وی مقرر شد.در یکی از مناجات های آیین زردشتی آمده:

من دیو را دشمن میدارم و یزدان را میپرستم.من از زردشت پیروی میکنم که دشمن دیوان بود و پیامبری از سوی یزدان بود.روانهای مقدس و امشا سپندان را میستایم و نزد خداوند دانا پیمان میبندم که همیشه نیکو کاری پیشه کنم،راستی را برگزینم با فره ایزدی بهترین کار ها را پیش گیرم و در باره گاو که از عطا های خیر فرد است مهربان باشم.بنا بر این "سهر" در این معنا هم گویای قدمت و هم دارای اصالت زبانی است.دیدگاه دیگر آنکه چنانچه واژه"سهر"را از خشهتر در اوستا و فرس هخامنشی و سانسکریت بدانیم در این صورت به معنی کشور میشود که در فارسی شهر شده و به جای بلده ی عربی به کار میرود.

سهروفیروزان قبل از اسلام:

توجه به واژه سهر و اسطوره فریدون و بنای این شهر توسط کیومرث خود دلیل دیگری بر قدمت این دیار کهن است اما در دوره ساسانیان به دلیل وجود آثار و مدارک بیشتر و یافتن سکه های متعلق به این دوره در گوشه و کنار شهر سهروفیروزان و همچنین کشف آثاری در دوره حاکمیت ضل السلطان بر اصفهان در سهروفیروزان و تصرف آن توسط این فرد منفور ونیز دیگر آثار به دست آمده طی حفاری کانال آبرسانی در دوره پهلوی و وجود آثار باقیمانده از پیشینیان که اساس ساسانی داشته همچون قلعه ی قلعه بزی در نزدیکی سهروفیروزان و قلعه گبری که هم نامش و هم وجودش متعلق به این دوره است و نیز آثار متعلق به یهودیان مانند کنیسه سارابت آشر در پیربکران 3 کیلو متری این مکان و اخبارهایی که ابن رسته و حمزه اصفهانی دال بر تقسیم آب زاینده رود توسط اردشیر بابکان آورده اند نشانه ای از موجودیت این مکان در قبل از اسلام است.این که مورخانی چون ابن رسته و حمزه اصفهانی و فرخی در اخبار قبل از اسلام خود نام پادشاهان ساسانی را چون شاهپور و بهرام گور ملازم با نام شهر پیروزان آورده اند و البته کنار النجان،پیروزان از موقعیت ویژه ای برخوردار بوده است که مدارکی از جمله نقشه های شماره 1700 و 1701 مؤسسه سحاب که سهروفیروزان را در کنار جی-سپاهان-اصفهان اورده و همچنین خبر وارده در روزنامه کیهان روز دوشنبه 17 دیماه 1سال 1352 که خبر از کشف شهر تاریخی پیروزان در جریان حفاری های احداث کانال آبرسانی را میدهد.

همچنین یکی از افراد خوش ذوق محلی چنین نقل کرده:

در محل گنجی آمد پدید که این خبر به ضل السلطان رسید چون بشنود خبر را با سواران خود تاخت تا به سر گنج ریدندی.گفتا کسی را نباید بدید و ما نتوانستیم که زبان باز کنیم دید هفت خمره خسروی بر بسته با یک زنجیر طلای قوی،در آورد گنج را و روی ارابه ببست و راه اصفهان را برگزید و کسی را نبود قدرت که اعتراض کنیم.چون این خبر به شاه مملکت(ناصر الدین شاه)رسید،گفتا چه شد گنج؟به تهران گسیل دار آنرا یا که نیمی از آن را به دربار به سبب حق ما بفرست و اینجا ضل السلطان گفتا سراغی از گنج مگیر اعلیحضرت که اینها هست شایعات جدید.کسی را نبود قدرت که اعتراض کنیم.گنج پیدا کن اسمش بوده حبیب(کسی که گنج را یافته نامش حبیب بوده)بردش ضل السلطان او را و دیگر کسی وی را ندید(کسی هرگز یابنده گنج را پس از آنگه ضل السلطان او را برد ندید)و سهروفیروزان آه از دل کشید و مارا یارای(توان)آن نبود که با وی مقابله کنیم.